Bệnh tay chân miệng ở trẻ: các giai đoạn và lưu ý khi chăm sóc

17:25 22/02/2023

Bệnh tay chân miệng là một trong những vấn đề phức tạp nhất hay gặp ở trẻ. Nếu cha mẹ không biết cách chăm sóc trẻ hợp lý, bệnh có thể lây lan và diễn tiến nguy hiểm. Hãy tham khảo bài viết sau đây để hiểu hơn về bệnh tay chân miệng cũng như những việc cần làm khi trẻ nhà bạn không may mắc phải tình trạng này.

Các giai đoạn tiến triển của bệnh tay chân miệng ở trẻ và cách chăm sóc

Bệnh tay chân miệng là gì?

   Bệnh tay chân miệng (viết tắt là HFMD-Hand, foot and mouth disease ) là căn bệnh truyền nhiễm do nhóm virus đường ruột gây nên, thường gặp nhất là các dòng virus cấp tính Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 (EV71). 

   Theo thống kê của Cục Y tế Dự phòng, số trường hợp tử vong vì bệnh tay chân miệng chủ yếu là do virus EV71 gây ra, trong đó tử vong phổ biến nhất là ở nhóm trẻ dưới 3 tuổi (chiếm 75% – 86% trong tổng số các trường hợp tử vong vì bệnh tay chân miệng ở trẻ em).

   Bệnh có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào nhưng phổ biến nhất là trẻ dưới 10 tuổi. Ở Việt Nam, bệnh tay chân miệng có thể xuất hiện ở bất cứ thời điểm nào trong năm. Trong đó, thời điểm từ tháng 3 - 5 và tháng 9 - 12 số ca trẻ em nhiễm tay chân miệng có xu hướng bùng phát.

   Virus gây bệnh tay chân miệng sống trong đường tiêu hóa và truyền nhiễm từ người này sang người khác. Trẻ rất dễ bị mắc bệnh khi tiếp xúc với nước bọt, chất dịch từ các bọng nước, chất nôn của người bệnh, giọt bắn khi ho hoặc hắt hơi.

Các giai đoạn của bệnh tay chân miệng

   Trẻ mắc tay chân miệng ở giai đoạn đầu sẽ xuất hiện các triệu chứng như: sốt nhẹ, mệt mỏi, đau họng nhẹ, chán ăn, v.v. Tuy nhiên, các triệu chứng này lại dễ bị nhầm lẫn với bệnh viêm da bóng nước do nhiễm khuẩn, nhiễm virus hay bệnh thủy đậu. Dựa trên các dấu hiệu lâm sàng, bệnh có thể chia thành 4 giai đoạn nhận biết đặc trưng:

   Giai đoạn ủ bệnh

   Các biểu hiện thường khó có thể nhận biết vì trẻ không có những biểu hiện cụ thể. Thời gian diễn ra trong vòng từ 3 đến 7 ngày.

   Giai đoạn khởi phát

   Thời gian diễn ra từ 1 đến 2 ngày tiếp theo. Các biểu hiện của trẻ xuất hiện rõ và cụ thể hơn như sốt nhẹ, đau họng, biếng ăn, quấy khóc… Lưu ý, nếu trẻ sốt cao liên tục hoặc sốt kéo dài trên 2 ngày, rất có thể là dấu hiệu của biến chứng viêm não ở trẻ, cần hết sức thận trọng.

   Giai đoạn toàn phát (giai đoạn nặng)

   Thời gian kéo dài trong 3 đến 10 ngày, kèm theo những triệu chứng cụ thể. Những biểu hiện thường thấy nhất ở trẻ bị tay chân miệng là lở loét miệng và phát ban dạng sẩn hồng ban phỏng nước. 

Trẻ bị lở loét miệng khi bệnh đến giai đoạn toàn phát

- Lở loét miệng: Một hoặc hai ngày sau khi bắt đầu sốt, trẻ sẽ xuất hiện những nốt ban như những chấm đỏ nhỏ ở phía trong miệng, trên đầu lưỡi, hay vòm miệng. Các nốt ban nhanh chóng trở thành bóng nước (to 2-3mm) và loét ra. Điều này gây đau khi nuốt, chảy nước dãi nhiều hơn bình thường và khiến trẻ biếng ăn. 

   Cha mẹ cần đặc biệt chú ý để không bị nhầm lẫn với bệnh viêm loét miệng thông thường. Ngoài ra, các vết loét cũng có thể xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, mông hoặc cơ quan sinh dục ở trẻ.

- Phát ban trên da: Xuất hiện những chấm tròn đỏ phẳng hoặc gồ trên mặt da tập trung chủ yếu ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, đầu gối, khuỷu tay, và mông. Đặc điểm của các sang thương da này là thường không ngứa, không đau và đa số không để lại sẹo khi lành.

  Hãy thận trọng vì các biến chứng về hô hấp, thần kinh, tim mạch có nguy cơ xuất hiện cao nhất trong quãng ngày thứ 2 đến ngày thứ 5 của giai đoạn này.

   Giai đoạn lui bệnh

   Bệnh tình sẽ thường lui dần vào khoảng ngày thứ 7 từ lúc khởi bệnh, trẻ sẽ dần khỏe mạnh và phục hồi nếu không có những biến chứng nguy hiểm.

   Lưu ý, trong một số trường hợp bệnh tay chân miệng khi có những diễn biến nặng hơn, sẽ đi kèm những triệu chứng cảnh báo như sốt cao không hạ, trẻ giật mình, kích thích quấy khóc liên tục, co giật, yếu chi, nôn ói liên tục, thở mệt… Khi đó, bố mẹ cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế gần nhất để tiến hành điều trị kịp thời.

Lưu ý giúp chăm sóc trẻ bị bệnh tay chân miệng tốt hơn

   Chân tay miệng là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, tuy nhiên, trẻ có thể tự phục hồi trong thời gian từ 7 đến 10 ngày (trừ những trường hợp biến chứng nặng) nếu được chăm sóc đúng cách. Chế độ sinh hoạt trong thời gian mang bệnh cần tuân thủ theo chỉ định từ bác sĩ (có thể thực hiện ở nhà), điều này mang tới khả năng phục hồi tốt và hạn chế việc để lại di chứng. Cha mẹ cần lưu ý một số điểm sau để giúp con đối phó với bệnh tốt hơn:

   Cách ly

   Tay chân miệng là căn bệnh truyền nhiễm rất dễ lây lan ở những nơi đông người như nhà trẻ, trường học, nơi công cộng. Vì thế, ngay sau khi phát hiện trẻ mắc bệnh cần tiến hành cách ly trẻ bị bệnh với các trẻ khác và người lớn trong nhà. Không nên cho trẻ đến trường học trong khoảng thời gian từ 10 đến 14 ngày kể từ ngày phát bệnh, phụ huynh cũng cần thông báo rõ nguyên nhân tình trạng sức khỏe của trẻ để các trường học có biện pháp theo dõi và giám sát kịp thời. 

   Người lớn chăm sóc trẻ cũng cần sử dụng khẩu trang, rửa tay sát khuẩn thường xuyên để tránh trường hợp lây nhiễm cho những người xung quanh.

   Dinh dưỡng

   Biếng ăn, chán ăn là tình trạng thường gặp ở trẻ khi mắc các bệnh tay chân miệng. Điều này gây ra do các vết loét trong miệng gây đau đớn và khó chịu cho trẻ. Vì vậy, bố mẹ nên chuẩn bị cho trẻ những thức ăn mềm, dễ nuốt và dễ tiêu hoá để trẻ có thể ăn được nhiều hơn. Có thể cho trẻ ăn nhiều lần trong ngày và chú trọng đến thành phần dinh dưỡng trong các món ăn để bổ sung đầy đủ các dưỡng chất thiết yếu cho trẻ phục vụ cho quá trình phục hồi.

Cho trẻ ăn thức ăn mềm và đủ dinh dưỡng

   Thêm nữa, tránh cho trẻ ngậm vú nhựa quá cứng, ăn bằng các dụng cụ có cạnh sắc bén. Hạn chế thức ăn quá nóng, hoặc chua cay vì có thể khiến trẻ càng đau miệng và họng hơn. 

Cuối cùng, cần bổ sung thêm lượng nước thích hợp, vì trẻ có nguy cơ mất nước do sốt và biếng ăn. Tuyệt đối không nên kiêng cữ gay gắt, nên cho trẻ ăn lại bình thường ngay khi trẻ có dấu hiệu giảm bệnh.

   Vệ sinh

   Việc giữ vệ sinh cẩn thận cho trẻ và cả người chăm sóc sẽ hạn chế tình trạng bệnh tay chân miệng lây lan ở diện rộng và giúp quá trình điều trị đạt kết quả nhanh chóng hơn. 

• Người bệnh cần được giữ vệ sinh sạch sẽ, không cần hạn chế tắm rửa khi bị bệnh tay chân miệng. Tuy nhiên, nên cho trẻ tắm trong phòng kín gió và dùng xà phòng sát khuẩn.

• Các vật dụng sử dụng cho trẻ như bình sữa, dụng cụ ăn uống, đồ dùng sinh hoạt, đồ chơi cần được sử dụng riêng biệt hoặc làm vệ sinh thường xuyên để khử khuẩn.

• Quần áo, tã lót cần được thay mới thường xuyên và cần được ngâm với các dung dịch sát khuẩn chuyên dụng. 

  Lưu ý, bệnh tay chân miệng có thể lây nhiễm mạnh nhất ở tuần đầu tiên, nhưng virus gây bệnh có thể tồn tại trong phân đến vài tháng sau đó.  Vì vậy, nên xử lý các chất thải, phân đúng nơi và an toàn.

   Dùng thuốc

   Do chưa có thuốc đặc trị nên không được cho trẻ tùy tiện dùng các loại thuốc nếu chưa có ý kiến chỉ định của bác sĩ. 

   Một sai lầm rất hay thường gặp đối với các bậc phụ huynh khi chăm sóc trẻ bị tay chân miệng là tự ý dùng thuốc kháng sinh để điều trị cho trẻ. Trong khi nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng là virus, và thuốc kháng sinh không có tác dụng diệt được virus, chỉ có tác dụng diệt vi khuẩn. Trong trường hợp trẻ bị sốt cao, chỉ nên dùng thuốc paracetamol để hạ sốt hoặc các thuốc khác theo đơn của bác sĩ.

Phòng ngừa bệnh tay chân miệng ở trẻ

   Hiện bệnh tay chân miệng chưa có vaccine phòng ngừa nên việc nắm bắt, thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh là cần thiết. Cụ thể:

• Khi trẻ bị bệnh hãy cho trẻ nghỉ học để chăm sóc và theo dõi tốt, giảm lây lan cho các trẻ khác.

• Hướng dẫn trẻ rửa tay thường xuyên, giữ sạch đồ chơi, vật dụng và dọn dẹp sát trùng sàn nhà nơi trẻ chơi.

• Nâng cao sức đề kháng cho trẻ: Cha mẹ có thể tham khảo sử dụng thêm những giải pháp tăng cường sức đề kháng cho trẻ, một trong số đó tiêu biểu như sản phẩm BoniKiddy+ của Mỹ.

• Vệ sinh môi trường sống xung quanh sạch sẽ, an toàn.

• Khi nghi ngờ trẻ bị bệnh tay chân miệng, phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế thăm khám và được hướng dẫn chăm sóc, điều trị kịp thời. 

   Như vậy bài viết đã giúp bạn hiểu hơn về bệnh tay chân miệng ở trẻ, cũng như những lưu ý trong vấn đề chăm sóc trẻ khi bị bệnh. Nếu có băn khoăn thắc mắc nào khác, bạn hãy liên hệ tới tổng đài 1800 1044 (miễn phí) để được tư vấn thêm.